Met poppen spelen is een heel primaire vorm van kinderspel
Bij het spelen met poppen speelt het kind vaak de rol van vader of moeder na. De pop wordt geknuffeld en gekust, maar veel meer nog dan dat wordt de pop verzorgd. Poppen worden te slapen gelegd, weer wakker gemaakt en uit bed gehaald, ze krijgen eten en drinken, huilen, moeten een schone luier om, andere kleren aan enzovoorts. Een waldofpop ondergaat al die dingen gewillig terwijl ze het kind geruststelt en comfort biedt door de zachte materialen waar de pop van gemaakt is.
Zou het komen omdat kinderen een ingebakken instinct hebben om mee te helpen zorgen voor jongere broertjes en zusjes? En als die er niet zijn, dat dan een pop deze rol dankbaar vervult?
Welke pop past het best bij een echte poppenmoeder of poppenvader?
Verschillende soorten poppen kunnen bij een kind heel verschillende manieren van met poppen spelen oproepen. Eenzelfde kind kan met een harde kunststof pop heel anders omgaan dan met een pop van zachte materialen. Simpelweg omdat het materiaal waarvan de pop gemaakt is als het ware "vraagt" om een andere behandeling.
Het is niet voor niets dat Rudolf Steiner aangaf dat poppen van zachte en natuurlijke materialen gemaakt zouden moeten worden. Door een pop daarnaast een aantal belangrijke kenmerken van de mens mee te geven, wordt een heel andere manier van spelen aangewakkerd. En daaraan kan een kind zich ook anders ontwikkelen.
Wie wil er nou niet met een waldorfpop knuffelen?
De waldorfpop van nu is wel heel anders dan die van 100 jaar geleden. Toch zijn de belangrijkste kenmerken nog steeds aanwezig. Dat zijn de zachte natuurlijke materialen, de juiste lichaamsverhoudingen en een expressieloze uitdrukking. Door dat laatste heeft het kind alle ruimte om de pop te laten doen en voelen wat in het spel goed uitkomt.
Ak een traditionele waldorfpop maak of zie word ik elke keer weer warm van binnen. De lieflijke dromerige uitstaling van deze poppen vind ik prachtig... wie wil er nou niet met zo'n pop knuffelen?
Hoewel de basiskenmerken van alle waldorfpoppen hetzelfde zijn, zijn er ook grote onderlinge verschillen.
En hoe bepaal je nu met al die verschillende poppen welke pop voor jou kind het best en fijnst zal zijn om mee te spelen?
Welke verschillende kenmerken kan een waldorfpop hebben?
Waldorf poppen zijn er in allerlei verschillende soorten en maten.
Zo kan een pop een jongen zijn of een meisje, een lijs of een baby, aangenaaide armen en benen hebben of scharnierbare, een heel basic en traditioneel gezichtje hebben of heel modern bewerkt, de pop kan een vast pakje hebben of kleren die aan en uit kunnen en een pop kan heel groot zijn of juist heel klein.
Daarnaast zijn er natuurlijk ook nog allerlei variaties te bedenken op het gebied van huidskleur, de kleur van de ogen en het haar en hoe de kleertjes eruit zien.
Door al die verschillende dingen is elke waldorfpop uniek. Het is dan ook een uitdaging om twee poppen te maken die zo erg op elkaar lijken als een eeneiige tweeling.
Hieronder zie je zo'n tweeling. Het was nog lastig om ze echt helemaal op elkaar te laten lijken, want kleine verschillen zijn er altijd. Omdat een waldorf pop maken handwerk is, is dat niet te vermijden. Wel mochten allebei de poppen een ander jurkje krijgen. Deze tweelingpoppen zijn naar Amerika verhuisd.
De allerliefste zonnekindpop als verjaardagscadeau
Toen mijn dochter 4 jaar werd stond ik zelf voor de vraag welke pop het best bij haar zou passen. Want voor haar 4e verjaardag wilde ik een waldorfpop maken. Een "echte meisjespop".
Ik heb daarom besloten een pop te maken waarin ze zichzelf helemaal kon herkennen. Met de kleur huidtricot die het beste overeen kwam met haar eigen huidskleur en een warme lichtblonde wol voor de haren. En natuurlijk met veel roze in de kleren. Want dat was op dat moment haar lievelingskleur.
De stof voor de kleren kochten we samen. Ze heeft dus zelf mee besloten welke stofjes ze mooi vond. Zonder een idee te hebben waar de stofjes voor bedoeld waren trouwens, want dat wilde ik nog geheim houden. En ik kan je verklappen dat ze toen al een goede smaak had :-)
Eenmaal thuis heb ik alle spullen voor de pop bij elkaar gepakt. De huidtricot, de wol voor de haren en de stofjes voor de kleren. En ik ben toen eerst gewoon gaan zitten kijken. Om een idee te krijgen van hoe die stofjes bij elkaar zouden passen en wat ik ervan zou maken. Langzaam maar zeker kreeg ik een idee wat ik met welk stofje zou gaan doen. Tot slot nam ik er een beetje wol bij in een leuke contrastkleur voor de schoenen.
En zo kwam de dag dat ik mijn dochtertje een pop gaf. Speciaal voor haar gemaakt. Met net als zij zelf lang blond haar en blauwe ogen. Een natuurlijk de kleren in haar favoriete kleuren.
De pop kreeg direct een speciaal plekje in haar hart. En in haar armen. Pop mocht overal mee naartoe. Of we nu naar het bos gingen of dat ze naar bed ging. Pop ging met haar mee. Het is prachtig om te zien hoe enorm belangrijk zo'n eenvoudig stuk speelgoed kan zijn.
"Pop is lief hè." zei ze dan.
Hoe die waldorfpop er uiteindelijk uitzag, zie je op de foto hieronder.
Een pop om mee te spelen en om van te houden
Een pop is een prachtig cadeau om aan een kind te geven. Veel mensen hebben het idee dat een pop een stuk speelgoed is en niet meer dan dat. Toch heeft een goede pop veel te bieden door middel van dat spel. Een pop kan helpen om dingen die het kind meemaakt na te spelen en daarmee te verwerken.
Het is daarom fijn als zo'n pop er zo uit ziet dat dat ook kan. Om dat te kunnen moet het kind de mogelijkheid hebben om alle emoties met de pop na te spelen. Zonder dat de pop er zo uitziet dat dat eigenlijk niet lukt.
Een traditionele waldorfpop is daarvoor heel geschikt. Een waldorfpop is niet alleen van mooie materialen gemaakt en prachtig vormgegeven. Een waldorfpop heeft daarnaast geen duidelijk sprekende gezichtsexpressie. De ogen en mond zijn heel neutraal vormgegeven en daardoor is elke emotie die de pop moet hebben in het spel van het kind ook echt mogelijk.
Dit is het eerste en meest belangrijke kenmerk waarop je een waldorfpop zou moeten selecteren.
Kies je voor een pop met een vast pakje of voor een met kleertjes die aan en uit kunnen?
Het is belangrijk dat de pop die je kiest past bij de ontwikkelingsfase van je kind. Dat klinkt ingewikkeld, maar het is eigenlijk heel simpel. De ideale pop is zo vormgegeven dat je kind zichzelf erin herkent, dat ze je kind uitdaagt qua ontwikkelingsmogelijkheden en dat ze tegelijkertijd zo is dat frustratie in het spel vermeden wordt,
Dat betekent dat een kind dat nog niet kan lopen een pop krijgt zonder benen, maar met een soort slaapzak aan. Een kind dat leert lopen, maar nog geen goede controle heeft over zijn of haar ledematen, krijgt een pop met zachte armen en benen. En een kind dat een goede beheersing over zijn of haar lichaam heeft, krijgt een stevig gevulde pop, zodat de pop kan bewegen net als het kind zelf.
Dit zorgt er ook voor dat de pop in het spel mee kan bewegen met wat het kind in het eigen leven doet. Ze zitten als het ware samen in dezelfde ontwikkelingsfase.
Met de kleren van de pop gebeurt iets vergelijkbaars. Wanneer een kind zichzelf nog helemaal niet aan en uit kan kleden, dan heeft de pop liefst een vastgenaaid pakje aan. Kleren dus die niet uit- en aan kunnen. Maar als het kind zover is dat het zichzelf redelijk kan aan- en uitkleden, dan kan de pop ook kleren krijgen die aan en uit kunnen. Zo kan de fijne motoriek met behulp van de pop extra geoefend worden, op het moment dat het niet meer alsmaar voor frustratie zorgt.
Hieronder zie je een pop met een vastgenaaid pakje en niet ledematen die nog niet heel stevig gevuld zijn. Deze pop is perfect voor een peuter of jonge kleuter.
Welke pop passend is, is dus afhankelijk van de leeftijd, maar ook van de vaardigheden van het kind zelf. Er is daarom geen exacte leeftijdsgrens aan te geven. Om te weten welke pop het beste past, moet je kijken naar waar het kind in zijn of haar ontwikkeling is.
Welke details zijn wenselijk en welke juist niet?
Als je rondkijkt in waldorfpoppenland zie je grote verschillen. Sommige poppen zijn heel traditioneel vormgegeven en hebben amper details. Ze zijn eenvoudig van vormgeving. Een van de kenmerken is dan dat de handen en voeten niet echt de vorm hebben van handen en voeten.
Andere poppen zijn juist heel ver uitgewerkt. De handen en de voeten zijn bijna echt en hebben zelfs aparte vingers en tenen. Deze poppen hebben ook een neus en oren. Echt haar verwerkt tot poppenhaar en gedetailleerd geborduurde ogen en mond. Daarnaast hebben ze inkepingen bij de ellebogen en knieën zodat die haast echt lijken, een navel en billen. Al met al behoorlijk wat details waarbij je je kunt afvragen hoeveel er nog in te vullen is voor het kind met eigen fantasie.
De meeste waldorfpoppen zitten er qua vormgeving tussenin.
Waarom je zou willen kiezen voor zo min mogelijk details
Er is een goede reden dat de waldorfpop van oorsprong zo weinig gedetailleerd is. Rudolf Steiner bedacht de vormgeving voor deze poppen en hij had heel duidelijke ideeën over wat goed speelgoed is en wat niet. En hij gaf ook aan waarom dat zo is.
Een pop is volgens hem voor een kind het evenbeeld van een mens. Of beter gezegd: van dé mens. En daarom moet een pop in grote lijnen dezelfde kenmerken hebben als een mens. Het is ook belangrijk dat de verhoudingen kloppen.
Daarnaast is een pop ook gewoon speelgoed. En een kind ontwikkelt zich onder andere door het soort speelgoed waarmee hij speelt.
Om de hersenen zich goed te laten vormen is het belangrijk dat ze gebruikt worden. Je kunt dat vergelijken met de spieren van het lichaam. Een kind kan alleen leren lopen als het de ruimte heeft om zich te bewegen en als het zijn ledematen vrij kan bewegen. Dat lijkt misschien een raar voorbeeld, want dat snapt iedereen.
Maar met de hersenen is het eigenlijk net zo. En toch beseffen we het ons daarvan niet. Ook de hersenen hebben een bepaalde omgeving nodig en om zich goed te kunnen ontwikkelen. Steiner pleitte daarom voor speelgoed dat niet helemaal "af" is. Speelgoed wat het kind met de eigen fantasie als het ware in gedachten moet aanvullen. Een kind dat de kunst verstaat om met die fantasie te werken zal het later in het leven gemakkelijker vinden om bijvoorbeeld probleemoplossend te leren denken.
Het spelen vanuit de fantasie is net zo hard nodig voor een gezonde ontwikkeling van de hersenen als het hebben van voldoende bewegingsruimte nodig is om te kunnen leren lopen.
Als je die visie als uitgangspunt neemt, is zelfs een neus zoals op de foto hieronder, eigenlijk al teveel detail.
Voor jou en mij als handwerksters zijn die details juist super leuk om te maken, maar voor een jong kind is het vanuit dit oogpunt bekeken niet het ideale speelgoed.
Hieronder zie je de eerste pop die ik "echte billen" gaf. Ze lukten niet meteen helemaal goed en zijn niet perfect van vorm, maar de lol van het proces van zoiets nieuws maken kan ik me nog goed herinneren.
Wanneer je een waldorfpop wilt maken, kun je dat dus op allerlei verschillende manieren doen. En met allerlei verschillende ideeën eraan ten grondslag. Wil je de idealen pop voor een jong kind en wilt je dat die aansluit bij de visie zoals die vanuit de vrijeschool geleefd wordt? Of wil je je creatieve ei kwijt en nieuwe technieken leren? Beiden kunnen heel verschillende poppen opleveren.
Lange haren, omdat sommige meisjes niets liever willen dan dat
Terug naar de pop die ik voor mijn dochter maakte...
Voordat ik die pop ging maken was ik al poppenmaakster en tijdens het poppen maken hadden we regelmatig gesprekjes. Over de poppen die ik maakte en natuurlijk ook over haar wensen voor een pop.
Zo ontdekte ik dat mijn dochter net als veel andere meisjes heel graag een pop wilde met lange haren. En liefst heel lange haren. Zodat die haren met speldjes of elastiekjes steeds weer in een ander kapsel kunnen veranderen. Of dat ze gewoon lekker kunnen wapperen in de wind.
De pop die ik voor haar maakte heeft daarom heel lange haren gekregen. Zodat er vlechtjes in kunnen. Met elastiekjes die eruit kunnen... en er weer in... en er weer uit... enzovoorts.
En natuurlijk kreeg ze elastiekjes die pasten bij de kleur van de kleren!
Nadien heb ik nog regelmatig de vraag gekregen om net zo'n pop te maken. Ook met van die lange haren. Want mijn dochter was niet de enige die dat zo leuk vond.
Hieronder ze je er een. Deze pop kreeg een jurk met een legging eronder en ballerina's. In de online cursus poppen maken heb ik precies vastgelegd hoe ik haar maakte. Zodat jij er ook een kunt maken als je dat wilt.
De liefste zonnekindpop krijgt staartjes
Dat héél lange haar van de pop van mijn dochter deed ik in knotten, zodat het er lekker speels uitzag.
Later kreeg ik de vraag of ik een dergelijke pop wilde maken, maar nu met krulhaar. En omdat deze pop voor een jong meisje was, wilde de moeder dat het haar wel los kon, maar nu nog niet.
Ik loste dat op door de lange haren in twee vlechten te doen en die vlechten zo vast te maken dat ze niet (zomaar) los konden. De ouders kregen aanwijzingen hoe ze dat konden doen als hun dochtertje oud genoeg was om met losse haren te spelen.
Deze pop kreeg een rode tuinboek aan met een blousje eronder.
Kies een patroon dat past bij je wensen
Laten we vanuit de uiterlijke afwerking van een waldorfpop eerst nog een stapje terug doen naar de vormgeving. Want ook die is belangrijk bij het kiezen van de juiste pop.
Waldorfpoppen zijn er simpel gezegd in twee soorten: de lijs en de babypop. De babypop, het woord zegt het al, is een pop met het lichaam en de verhoudingen van een baby. Een lijs is een pop die er qua lichaamsbouw en verhoudingen uitziet als een wat ouder kind.
Toen ik net waldorfpoppen maakte, was ik op zoek naar een patroon waar ik echt blij van werd. Dat vond ik nog niet zo gemakkelijk te vinden.
Zo maakte ik verschillende poppen met een patroon dat ik wel mooi vond, maar dat me ergens ook het gevoel gaf dat er iets niet klopte. En ineens besefte ik me waarom.
De vorm van deze pop was die van een babypop. Met een bolle buik, een relatief groot hoofd en korte maar stevige armen en benen. Maar het hoofd en het kapsel leken op dat van een peuter of zelfs een kleuter. Met lange haren.
Dat vond ik een vreemde combinatie.
Ik weet niet hoe jij je ideale pop wilt kiezen, maar ik vind het mooi als een pop qua vormgeving weliswaar heel sterk vereenvoudigd is, maar tegelijkertijd toch
dicht bij de werkelijkheid blijft. De details kunnen dan eenvoudig zijn of weggelaten worden, maar de grote uiterlijke lijnen moeten kloppen met elkaar. Voor mij betekent dat dat een babypop ook een babykapsel hoort te hebben.
Het klopt gewoon anders niet echt. Het is één van de voorwaarden zoals ik die leerde op de vrijeschool pabo. Iets moet "waar" zijn. En je wil een kind toch niet alsmaar met iets laten spelen wat eigenlijk niet klopt? De vormgeving van de waldorfpop is gebaseerd op het nabootsen van de echte wereld, op het nabootsen van de waarheid.
Hieronder zie je zo'n pop met babyverhoudingen en lange haren. Vanaf het moment dat ik besefte wat er voor mij mis was met deze pop, heb ik dit patroon niet meer gebruikt.
De ideale waldorfpop gebaseerd op de leeftijd van je kind
Eerder in dit artikel schreef ik al over de ontwikkelingsfasen van het kind en hoe de ideale pop die fase zou moeten weerspiegelen. (Uitgaande van de antroposofische visie achter deze poppen.)
Als je kijkt naar de aanwijzingen die vanuit de antroposofie gegeven worden over welke pop het beste past bij deze leeftijd, dan zou je een kind zo ongeveer elk jaar tot welke 2 jaar een nieuwe pop moeten geven.
Hoewel ik de aanwijzingen heel bruikbaar vind als richtlijn, is het in de praktijk ook vaak zo dat ouders hun kind één pop willen geven. Een pop waar het kind een band mee kan opbouwen zodat het echt een lievelingspop wordt.
Je kunt dan prima kiezen voor een lijs of een babypop, net wat het best past bij het karakter van het kind, en die een beetje aanpassen aan de leeftijd.
Zo kan een pop een slaapzakje aan krijgen dat je in eerste instantie dicht naait zodat het niet uit kan. Daarmee boots je als het ware de pop zonder benen na. Wordt het kind iets ouder en gaat het lopen, dan kan de slaapzak uit en kan er een babypakje uit één stuk voor in de plaats komen. En later kan dat vervangen worden door een set kleertjes die uit en aan kunnen. Lastige kledingstukken zoals schoenen komen het laatst aan de beurt.
Wil je zo'n pop toch lange haren geven, zodat het kind later met die lange haren kan spelen, dan kun je de haren in eerste instantie onder een muts verstoppen die je langs de haarlijn vast naait.
Welke pop past het beste bij jouw (klein)kind?
Nog wat poppen als voorbeeld. Wat voor pop past het best bij jou?
Het patroon van de lijs zoals ik die maakte voor de verjaardag van mijn dochter gebruikte ik ook voor de pop hieronder. Met korte haar in een donkerbruine wol in twee lage staarten ontstaat er een heel andere pop.
Op verzoek maakte ik een babypop voor een jongen die erg van knuffelen hield. Voor op de foto kreeg deze kleine knul echte babykleertjes aan.
Het patroon van deze babypop vind je ook in de online cursus poppen maken.
De volgende pop is opnieuw een lijs, deze keer met een hoge paardestaart, een paar plukjes die aan de voorkant los hangen en sproeten.
De sproeten maakte ik door een kleurpotlood in de juiste kleur te kiezen en daar stippen mee te zetten.
De volgende pop is opnieuw een lijs en ook met heel lange haren. Deze pop kreeg een neus en op deze foto zie je goed hoe lang de haren zijn als ze los zijn.
Hoewel de meeste poppen die ik maakte een lichte huidskleur hadden, is het goed om te weten dat er op dat vlak veel meer mogelijk is. Er zijn verschillende kleuren en tinten huidtricot.
Wil je geen gewone lijs of babypop maken, maar wil je meer details aanbrengen, dan kan er ontzettend veel.
Wil je een neus, wangen, een kin en lippen, kuiltjes bij de ellebogen en de knieën, een navel en "echte" billen maken?
Bij het maken van een waldorfpop kun je je fantasie de vrije loop laten en een pop met een heel eigen karakter scheppen. Zoals Anna hieronder.
Ook dit patroon met uitgebreide uitleg is in de online cursus poppen maken opgenomen.
Zo kun je een eigen karakter scheppen, maar je kunt natuurlijk ook een bekend personage namaken. Zoals Pippi Langkous. De Pippi hieronder is gewoon van het patroon van de lijs gemaakt.
En als je echt helemaal los wilt, kun je je eigen fantasiefiguren maken. Zoals de clown hieronder, of een elf, een kabouter, een trol of nog iets heel anders.
Poppen maken is een ontzettend leuke hobby
Zoals je wel hebt kunnen zien, er zij mogelijkheden genoeg. Het is een heerlijke hobby om je vrije uren aan te besteden. Poppen maken is een vorm van handwerken die elke keer een uniek resultaat oplevert, zelfs als je steeds met hetzelfde patroon werkt. En al maak je jarenlang poppen, je zult toch merken dat met de tijd je techniek alsmaar verbetert en dat je steeds weer nieuwe ideeën krijgt. Kortom, het is een hobby waarmee je je nooit zult vervelen.
Beginnen bij het begin
Als je besluit om een waldorfpop te gaan maken, da ga je allereerst bepalen wat voor soort pop je wilt gaan maken. Maak je een klein knuffelpopje voor een kind dat je kent? Of wil je liever een karikatuur maken om als sierstuk weg te zetten? Ga je je pop eenvoudig vormgeven of juist zo waarheidsgetrouw mogelijk? Met poppen maken kun je kiezen voor de manier die bij jou past zodat je je hobby bij je persoonlijke wensen en vaardigheden laat aansluiten.
Een stap voor stap overzicht
Stap 1 Het patroon
Wanneer je weet wat voor soort pop je wilt gaan maken, dan is heb je natuurlijk een patroon nodig. Met een degelijke werkbeschrijving, zodat je niet voor verrassingen komt te staan terwijl je je pop aan het maken bent.
Stap 2 De juiste maat
Vervolgens ga je kijken hoe groot je de pop wilt maken. Als je voor de eerste keer een pop maakt is het fijn om het formaat van het patroon aan te houden. Dan voorkom je dat je een fout maakt met het vergrote of verkleinen en kun je eerst eens oefenen met een patroon waarbij alle maten en stappen exact staan aangegeven.
Stap 3 Materialen verzamelen
Voor het maken van een waldorfpop heb je speciale materialen nodig. De huidtricot voor het gezicht en het lijf, de vulvol om de pop mee te vullen en daarnaast ook de benodigdheden om het hoofd de juiste vorm te kunnen geven. Wat je precies nodig hebt en waar je het kopen kunt vind je tot in detail in de cursus beschreven. Natuurlijk kies je een mooi garen voor de haren en leuke stofjes voor de kleren.
En dan kan het maken beginnen.
Stap 4 De patronen op stof leggen
Zowel voor de pop als voor de kleertjes leg je de patronen op stof en je knipt ze uit. Hierbij let je op de richting van de draad en bij een stof met vleug leg je die ook de juiste kant op. Als alles geknipt is kun je gaan spelden om te gaan naaien.
Stap 5 naaien
Nu kun je de eerste delen van de pop naaien. Dat kun je met een naaimachine doen, maar wanneer je dat leuk vindt, of als je geen naaimachine hebt, kun je de pop met de hand te naaien. Dat duurt langer, maar het is een heerlijk rustgevende bezigheid en bovendien is een goede stiksteek die je met de hand naait heel stevig.
Stap 6 Het hoofd maken
Met de juiste materialen en de juiste technieken kun je nu een mooi rond poppenhoofd gaan maken. Door de speciale manier van afbinden ontstaat de vorm in het hoofd die zo typerend is voor de waldorfpop. Hierdoor ontstaat er diepte op de plaats van de ogen, waardoor het lijkt alsof de ogen echt in oogkassen liggen.
Heb je zin om zelf aan de slag te gaan?
In de online cursus poppen maken vind je een uitgebreide uitleg compleet met de patronen. Binnen een paar klikken kun je beginnen met het maken van je eerste pop.
